کمبود آهن و ریزش مو این یک عبارت آشنا برای اکثر زنان است. کمبود آهن به عنوان شایع ترین اختلال تغذیه ای در زنان شناخته می شود و به نظر می رسد این مشکل یکی از دلایل اصلی کاهش تراکم مو در زنان باشد. البته این به معنای رد احتمال بروز این مشکل در مردان نیست، بلکه تقریباً تمام مطالعات انجام شده در این زمینه تنها به بررسی ارتباط ریزش مو در زنان مبتلا به فقر آهن پرداخته اند. بنابراین از نظر تئوری احتمال ریزش مو ناشی از فقر آهن در همه افراد قابل طرح است اما از نظر عملی این موضوع فقط در خانم ها بررسی شده است.
از دست دادن خون در دوران قاعدگی، بارداری و خونریزی های گوارشی می تواند از دلایل اصلی کاهش سطح آهن در زنان باشد. کم خونی فقر آهن زمانی رخ می دهد که سطح هموگلوبین خون به کمتر از 10 میلی گرم در دسی لیتر (mg/dL) برسد. این امر خطر ریزش موی بیش از حد در زنان را افزایش می دهد. خوشبختانه مصرف غذاهای غنی از آهن و مکمل های غذایی می تواند نقش موثری در جلوگیری از ریزش مو ناشی از کمبود آهن داشته باشد.
اگر ریزش مو دارید، با خواندن این مقاله متوجه خواهید شد که آیا مشکل شما ناشی از کمبود آهن است یا خیر. سپس با کمبود آهن و نحوه درمان آن آشنا می شوید.
کمبود آهن و ریزش مو
کم خونی فقر آهن شایع ترین نوع کم خونی است و زمانی اتفاق می افتد که بدن گلبول های قرمز کافی تولید نمی کند. گلبول های قرمز حاوی هموگلوبین (نوعی پروتئین غنی از آهن) هستند که به انتقال اکسیژن در سراسر بدن (حتی به ریشه مو) کمک می کند. سطح مطلوب گلبول های قرمز به حفظ سلامت بدن، پوست، مو و ناخن کمک می کند.
اما کمبود گلبول های قرمز می تواند منجر به کاهش آهن خون و در نتیجه کاهش اکسیژن رسانی به قسمت های مختلف از جمله مو شود. به همین دلیل متخصصان این نظریه را ارائه کرده اند که کمبود آهن می تواند عامل ریزش بیش از حد مو در زنان باشد.
یک مطالعه در سال 2013 تأیید می کند که کمبود آهن نقش خاصی در ریزش موی زنانه (نازک شدن و نازک شدن موهای سرتاسر سر) یا آلوپسی آندروژنیک در زنان دارد.
مطالعه دیگری نشان داد که سطوح پایین آهن در زنان سالم بدون هیچ گونه بیماری زمینه ای منجر به ریزش موی تلوژن کم می شود. ریزش موی تلوژن افلوویوم توسط یک عارضه حاد (تغییر در بدن یا شوک) ایجاد می شود. مانند جراحی، آسیب جسمی شدید، استرس شدید، تب یا عفونت شدید، کاهش وزن غیر استاندارد در کوتاه مدت، تغییرات زیاد در رژیم غذایی، تغییرات هورمونی در هنگام زایمان و یائسگی، کمبود آهن، کم کاری یا پرکاری تیروئید و استفاده از داروهای خاص در این صورت به جای ریزش 100 تار مو در روز، 300 تار مو در روز می ریزد.
واضح است که آهن نقش مهم و حیاتی در بهبود سلامت فولیکول های مو دارد و کاهش ناگهانی سطح آن در شرایطی مانند بارداری و شیردهی می تواند باعث ریزش مو شود. با توجه به نکات ذکر شده سوالی که مطرح می شود این است که چرا دچار کمبود آهن می شویم؟
علل کم خونی فقر آهن
از علل احتمالی کم خونی فقر آهن می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- بارداری
- زخم های پوستی
- عمل جراحی
- بیماری های دستگاه گوارش
- زخم معده
- رژیم گیاهخواری
- اهدای خون مکرر
- خونریزی شدید قاعدگی
افرادی که از کم خونی فقر آهن رنج می برند علائم زیر را دارند.
علائم کم خونی فقر آهن
- سردرد
- گیجی
- خستگی
- پوست رنگ پریده و خشک
- ضربان قلب سریع
- ریزش مو
- میل به خوردن یخ یا خاک رس
- زبان نرم (از بین رفتن لایه خارجی زبان)
- ناخن های شکننده
اگر هر یک از این علائم را دارید، حتما سطح آهن خون خود را چک کنید تا کمبود احتمالی به موقع تشخیص داده شود. گاهی ممکن است پزشک برای اطمینان از شما بخواهد آزمایش های دیگری انجام دهید.
آزمایش هایی برای تشخیص کمبود آهن
در مورد اندازه گیری آهن خون باید دو آزمایش انجام شود. “تست غلظت هموگلوبین” که به اندازه گیری سطح آهن کمک می کند و “آزمایش غلظت فریتین سرمی” که کمبود آهن را تایید می کند.
به این نکته توجه کنید که سطح فریتین سرم ممکن است در افراد مبتلا به التهاب و عفونت بالا باشد. در این صورت برای تشخیص کمبود آهن باید غلظت «روی پروتوپورفیرین در گلبول های قرمز»، «غلظت آهن سرم»، «غلظت ترانسفرین» و «درجه اشباع ترانسفرین» آزمایش شود.
کمبود آهن چقدر باعث ریزش مو در خانم ها می شود؟
سطح طبیعی فریتین سرم برای زنان 18 تا 39 ساله بین 10-120 نانوگرم در میلی لیتر و برای زنان 40 سال و بالاتر بین 12-263 نانوگرم در میلی لیتر است. سطح فریتین سرم 30 نانوگرم در میلی لیتر (ng/mL) یا کمتر می تواند احتمال ریزش مو را افزایش دهد.
خوشبختانه، رژیم غذایی مناسب و مکمل می تواند به معکوس کردن ریزش موی ناشی از کم خونی کمک کند.
درمان ریزش مو
پزشکان چندین روش درمانی را به افرادی که از ریزش مو رنج می برند توصیه می کنند. شامل:
- ماینوکسیدیل: این دارو به صورت محلول موضعی موجود است. دانشمندان بر این باورند که این دارو به موها اجازه می دهد برای مدت طولانی تری در فاز رشد (آناژن) باقی بمانند. البته ماینوکسیدیل برای خانم ها عوارضی مانند رشد بیش از حد مو در پیشانی و سایر نواحی صورت دارد. علاوه بر این، قطع مصرف ماینوکسیدیل معمولاً منجر به افزایش ریزش مو و حتی ریزش موهایی می شود که از این دارو رشد کرده اند.
- مهارکننده های 5 آلفا ردوکتاز: داروهایی مانند فیناستراید و دوتاستراید مهارکننده های 5 آلفا ردوکتاز هستند. این داروها به افزایش سطح آنزیم های تحریک کننده رشد مو کمک می کنند.
- تکنیک های جراحی: اگر هیچ یک از درمان ها موثر نبود، یک تکنیک جراحی مانند کاشت مو می تواند به بازیابی موهای از دست رفته کمک کند. البته میزان موفقیت این عمل در زنان متفاوت است. تصویر زیر نمونه موفقیت آمیز جراحی کاشت مو در زنان را نشان می دهد.
پزشکان در حال بررسی برخی درمان های دیگر برای تحریک رشد مو هستند. نمونه ای از روش های درمانی جدید، درمان پلاسمای غنی از پلاکت (PRP) است. این تکنیک شامل جداسازی پلاکت ها از نمونه خون فرد و سپس تزریق پلاکت های استخراج شده به قسمت هایی از پوست سر است که ریزش مو دارند.
پزشکان بر این باورند که پلاکت ها حاوی مقادیر قابل توجهی از فاکتورهای رشد هستند. این عوامل می توانند به تحریک رشد مجدد مو کمک کنند. بر اساس نتایج یک مطالعه، زنانی که تزریق پی آر پی دریافت کردند، پس از 6 ماه شاهد افزایش تراکم و ضخامت موهای خود بودند. با این حال، برای اثبات اثربخشی PRP، هنوز مطالعات بیشتری مورد نیاز است، زیرا تعداد بررسی هایی که این تکنیک را موثر ندانسته اند نیز کم نیست.
غذاهای مفید برای افزایش سطح آهن خون
آهن مورد نیاز بدن را می توان از منابع مختلف تامین کرد. این شامل:
منابع حیوانی آهن
گوشت قرمز، مرغ و ماهی منابع اصلی آهن هِم هستند که به راحتی جذب بدن می شود. در زیر می توانید فهرست کامل تری از منابع حیوانی آهن را مطالعه کنید:
- جوجه
- گوشت گاو
- گوشت بره
- بوقلمون
- ماهی تن
- ماهی خال مخالی
- ماهی هادوک
- انواع صدف خوراکی
- میگو
- تخم مرغ
منابع گیاهی آهن
منابع گیاهی حاوی آهن غیر هم هستند. اگرچه این نوع آهن به راحتی توسط بدن جذب نمی شود، اما مصرف این منابع گیاهی برای داشتن یک رژیم غذایی متعادل ضروری است. بدن حدود 10 درصد از آهن غیر هم را که از منابع گیاهی دریافت می کنید جذب می کند. در زیر فهرستی از غذاهای گیاهی سرشار از آهن را خواهید خواند:
- اسفناج
- کلم بروکلی
- نخود فرنگی
- کلم
- سیب زمینی شیرین
- برگ و ساقه چغندر
- لوبیا سبز
- پنیر توفو یا سویا
- عدس
- لوبیاهای قرمز
- نخود
- توت فرنگی
- هندوانه
- تاریخ
- آلو خشک
- شکل
- زردآلو
- کشمش
- دانه کدو تنبل
- دانه های آفتابگردان
- برنج سرخ
- جو دو سر
- کوینو
- گیاه آمارانت
- بادام هندی
- بادام
- نان چاودار
- نان گندم کامل
البته باید به این نکته توجه کنید که مصرف غذاهای غنی از آهن به تنهایی کافی نیست و باید مواد مغذی کمک کننده به جذب آهن را نیز در برنامه غذایی خود بگنجانید. غذاهای غنی از ویتامین های A و C باعث افزایش جذب آهن می شوند. همچنین مصرف همزمان کافئین یا لبنیات با غذا یا مکمل های آهن از جذب آهن جلوگیری می کند.
غذاهایی که به جذب بهتر آهن کمک می کنند
برخی از غذاها به جذب بهتر آهن کمک می کنند. این شامل:
- غذاهای حاوی ویتامین A: هویج، کدو تنبل، گوجه فرنگی، کدو تنبل، لوبیا قرمز، سالمون، شاه ماهی، ماست، پنیر، پسته، انبه، سیب و غلات غنی شده.
- غذاهای حاوی ویتامین C: پرتقال، نارنگی، توت فرنگی، زغال اخته، خربزه و فلفل دلمه ای.
این غذاها را در آشپزخانه خود داشته باشید و به طور منظم از آنها در رژیم غذایی خود استفاده کنید تا سطح آهن خود را افزایش دهید. البته اگر مشغله زیادی دارید یا بدنتان به مقدار قابل توجهی آهن نیاز دارد، می توانید با مراجعه به پزشک مکمل آهن دریافت کنید.
مکمل های آهن
ممکن است توصیه پزشک به فردی که دچار کمبود آهن است، مصرف روزانه مکمل های آهن باشد تا به مرور زمان و با کمک این مکمل ها، آهن مورد نیاز بدن او بازیابی شود.
همیشه باید قبل از مصرف مکمل های آهن با پزشک خود مشورت کنید. زیرا مصرف خودسرانه و بیش از حد این گونه مکمل ها می تواند منجر به عوارض شدید شود. توجه داشته باشید که فرد ممکن است به مدت 3 تا 6 ماه مجبور به مصرف مکمل های آهن شود تا میزان آهن ذخیره شده در بدنش به حد طبیعی برسد.
تزریق آهن
پزشک ممکن است تزریق آهن را برای افزایش سریعتر سطح آهن در بدن فرد پیشنهاد کند. به عنوان مثال، کسانی که کم خونی شدید دارند ممکن است به آهن وریدی نیاز داشته باشند. افرادی که نمی توانند آهن را به خوبی از طریق دستگاه گوارش جذب کنند (مانند مبتلایان به بیماری کرون که نوعی بیماری التهابی روده است) نیز می توانند از روش تزریق آهن استفاده کنند.
فواید آهن برای مو
- فولیکول های مو را تقویت می کند.
- مواد مغذی را به ریشه مو می رساند.
- موها را پرپشت و پرپشت می کند.
- درخشندگی مو را افزایش می دهد.
- به رشد سریع مو کمک می کند.
- ریزش مو را کاهش می دهد.
اما مراقب باشید!
دریافت بیش از حد آهن می تواند برای سلامتی شما خطرناک باشد. در ادامه به اختصار به عوارض ناشی از مصرف زیاد آهن اشاره می شود.
عوارض مصرف بیش از حد آهن
مصرف بیش از حد آهن از طریق منابع غذایی یا مکمل ها می تواند منجر به مسمومیت با آهن شود. علائم این مسمومیت عبارتند از:
- حالت تهوع
- استفراغ
- اسهال
- معده درد
- آسیب کبدی
- آسیب به پانکراس
- مشکلات قلبی
حرف پایانی
اگر دچار ریزش موی ناگهانی شدید، حتما سطح آهن خون خود را چک کنید. درست است که ریزش موی ناشی از کمبود آهن در خانم ها با مصرف مواد غذایی و مکمل های غنی از آهن قابل جبران است، اما برای جلوگیری از کمبود آهن و حفظ سلامت مو، بهتر است همیشه از یک رژیم غذایی متعادل پیروی کنید.
تجربه شما
اگر به دلیل کمبود آهن دچار ریزش مو شده اید، به ما بگویید آیا مصرف مکمل آهن یا تغذیه مناسب برای ریزش موی ناشی از کم خونی موثرتر است یا خیر.
